Από την αρχαιότητα και για πολλούς αιώνες στη συνέχεια, ο κόσμος σεβόταν κάθε φυσικό περιβάλλον και εμπόδιο. Δε χρησιμοποιούσε, άπληστα, τεχνικά έργα, αλλά εκμεταλλευόταν ευνοϊκά τη φυσική μορφολογία του εδάφους και πετύχαινε τα σχέδια του. Με αυτή, μάλιστα, τη λογική κατόρθωσε να ζεύξει χαράδρες και ποτάμια, κατασκευάζοντας τα ξακουστά γεφύρια, για τα οποία πολλές προκαταλήψεις και μύθοι έχουν δημιουργηθεί και γραφεί. Κατασκευαστές αυτών ήταν οργανωμένα συνεργεία, ντόπια και ξένα, με έμπειρους πρωτομάστορες και με πίστη στις παραδόσεις. Τα χρηματοδοτούσαν πλούσιοι Έλληνες προύχοντες, Τούρκοι μπέηδες και κληρικοί, για να διευκολύνουν τις μετακινήσεις του πληθυσμού και την οικονομική δραστηριότητά του.

Η επικοινωνία μέσα και γύρω από τη Λιβαδειά γινόταν με πολλές γέφυρες. Σπουδαιότερες εξ αυτών ήταν: «Οι τέσσερις γέφυρες της Έρκυνας, οι τρεις στην Κρύα και η μεγάλη τοξωτή, που τη γκρέμισαν μετά την Επανάσταση, και στη θέση της έχτισαν τη σημερινή γέφυρα της οδού Λάππα. Το γεφύρι στις Μάκρεσι, πάνω στον Μακρυσαίο, που σώζεται μέχρι σήμερα αλλά δε χρησιμοποιείται. Κατά την παράδοση, μετά την Επανάσταση, κάποιος, που τον έλεγαν Αργύρη, ξημεροβράδιαζε στο γεφύρι και ρύθμιζε την κυκλοφορία! Μερικοί για να διασκεδάσουν καμώνονταν τάχα πως θα αγόραζαν το γεφύρι και απειλούσαν τον Αργύρη με έξωση· με τον καιρό έμεινε η ονομασία «στου χαζό-Αργύρη το γεφύρι». Άλλο γεφύρι, και αυτό στο Μακρυσαίο, είναι το λεγόμενο Καμπούρικο στα Ισώματα. Το γεφύρι αυτό εξυπηρετούσε την επικοινωνία προς Ορχομενό και Χαιρώνεια. Ο δρόμος προς τη Χαιρώνεια, που ήταν στρωμένος με πέτρες, περνούσε από τα Κέρατα (Θούριο), και σε ορισμένα σημεία της διαδρομής σώζονται μέχρι σήμερα τα ίχνη του».

Τα γεφύρια, λοιπόν, εκτός της αισθητικής τους σπουδαιότητας, είχαν επικοινωνιακό χαρακτήρα μεταξύ των ανθρώπων, γιατί ένωναν δύσβατες περιοχές και μετέδιδαν την οικονομική δραστηριότητα των πόλεων, που είχε μεγάλη ανάγκη ο τότε υπόδουλος ελληνισμός.

Δίπλα ακριβώς στις πηγές, σε ένα τοπίο μαγευτικό, συναντάμε το κτήριο του τουριστικού περιπτέρου «ΞΕΝΙΑ». Τον Μάρτιο του 1960 ο Ελληνικός Οργανισμός Τουρισμού ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Αλέξανδρο Παπαγεωργίου-Βενετά, που τότε ήταν 27 ετών, τη μελέτη για το Τουριστικό Περίπτερο στη Λιβαδειά στον χώρο των Πηγών και του Τροφωνείου. Ο Αλέξανδρος Παπαγεωργίου-Βενετάς επισκέφθηκε τον χώρο μαζί με τον διευθυντή Τεχνικών Υπηρεσιών του ΕΟΤ Ν. Απέργη και αποφάσισαν τη διαμόρφωση ολόκληρου του χώρου σε άλσος με σκοπό την τουριστική αξιοποίηση της περιοχής.

Πρόκειται για έναν κτηριακό πόρο, σύμβολο μιας εποχής που πρωτοέγινε αντιληπτή η δυναμική της τουριστικής ανάπτυξης της χώρας. Διαθέτει τα αρχιτεκτονικά χαρακτηριστικά αντίστοιχων κτηρίων της εποχής, η τοποθεσία του όμως είναι αυτή που έχει τη μεγαλύτερη αξία καθώς στέκεται ως μπαλκόνι πάνω από την κεντρική περιοχή της Κρύας προσφέροντας τη δυνατότητα στον επισκέπτη να καθίσει και να αφουγκραστεί τον υπέροχο περιβάλλοντα χώρο με τα τρεχούμενα νερά και τις καθημερινές δραστηριότητες των ανθρώπων. Η σημερινή του χρήση ως καφέ είναι αρκούντως για τις ανάγκες της περιοχής και του προορισμού.

Πρόκειται για ένα πέτρινο κτίριο (παλιός νερόμυλος), το οποίο χρησιμοποιείται από το Δήμο Λεβαδέων για την πραγματοποίηση διαφόρων εκδηλώσεων. Στον πρώτο όροφο του κτηρίου υπάρχει το Συνεδριακό Κέντρο «Χρήστος Παλαιολόγος» χωρητικότητας περίπου 130 ατόμων, ενώ στο ισόγειο υπάρχουν 2 αίθουσες στις οποίες πραγματοποιούνται εκθέσεις φωτογραφίας, ζωγραφικής, γλυπτικής κλπ.

Η Νεροτριβή βρίσκεται στην είσοδο της περιοχής της Κρύας και πρόκειται για ένα κτήριο που χρησιμοποιήθηκε κυρίως για το πλύσιμο υφαντών αν και κατά την αποκατάσταση διαπιστώθηκαν και άλλες χρήσεις του κτηρίου. Η Νεροτριβή παρουσίαζε εικόνα ερειπίου, αφού το μεγαλύτερο μέρος της στέγης καθώς και ορισμένοι τοίχοι, είχαν καταρρεύσει. Με την αναπαλαίωση, ανασκάφθηκε και ανακατασκευάστηκε το κανάλι που τροφοδοτεί δύο μεγάλες φτερωτές, έγινε αναπαράσταση του χώρου που πλένονταν τα χαλιά, με νερόπτωση στο εσωτερικό του κτηρίου και δημιουργήθηκαν νέοι χώροι.

Πρόκειται για ένα πέτρινο κτίριο το οποίο χρησιμοποιείτο στο παρελθόν ως νεροτριβή, ενώ πριν το κλείσιμο του για ανακαίνιση στέγαζε τα εκθέματα του Ιστορικού – Εθνολογικού Μουσείου με εκθέματα καθημερινής χρήσης. Επίσης, στο χώρο λειτουργούσε αίθουσα εικονικής πραγματικότητας για το Τροφώνιο Μαντείο και αίθουσα αφιερωμένη στον θαλασσομάχο Λιβαδείτη αγωνιστή Λάμπρο Κατσώνη. Σήμερα το κτίριο τελεί υπό ανακαίνιση και σύντομα θα λειτουργήσει ως Μουσείου Πολιτισμού – Πινακοθήκη Θεόδωρου Λαζαρή.

Στο φαράγγι της Έρκυνας, νοτιοδυτικά του μεσαιωνικού κάστρου, ανεγέρθηκε κατά την Οθωμανική περίοδο. Τμήμα του υδραγωγείου αποτελεί το Τρίχινο Γεφύρι που είναι μονότοξη κατασκευή. Οι διαστάσεις του είναι οι ακόλουθες: το άνοιγμα της αψίδας 22,50 μ., το πλάτος 8,10 μ., το ύψος 4 μ., το πάχος 1,90 μ.

Η υδατογέφυρα του υδραγωγείου ενώνει τις δύο πλευρές του φαραγγιού και πάνω της περνάει ο αύλακας. Σε κάποια σημεία της πορείας του νερού διατηρούνται και οι πήλινοι αγωγοί, καθώς και το υδραυλικό κονίαμα για τη στεγανότητα. Δίκτυο πήλινων αγωγών, στηριζόμενο σε αναλημματικούς τοίχους, εξασφάλιζε την απαιτούμενη κλίση για τη σταθερή ροή του νερού. Το γεφύρι αποτελείται από ένα κεντρικό λεπτότατο τόξο (καμάρα) και δύο τοξωτά ανοίγματα (το δυτικό είναι οξυκόρυφο, ισλαμικό). Το κύριο οικοδομικό υλικό είναι ο τοπικός τεφροκύανος ασβεστόλιθος.

Η κατασκευή του γεφυριού τοποθετείται στην πρώιμη Οθωμανική περίοδο (15ος-16ος αιώνας) και η επισκευή του στους ύστερους οθωμανικούς χρόνους (17ος-18ος αιώνας). Σήμερα, η Υπηρεσία Αρχαιοτήτων του Υπουργείου Πολιτισμού εκτέλεσε έργο που αφορούσε στην υλοποίηση της μελέτης αποκατάστασης του Τρίχινου Γεφυριού. Κατά τη διάρκεια του έργου πραγματοποιήθηκαν εργασίες διαμόρφωσης του μονοπατιού που οδηγεί σε αυτό και εργασίες στερέωσης και αποκατάστασης του ίδιου του μνημείου.

(Πηγή: Επιμελητήριο Βοιωτίας)

Σε χρόνους πανάρχαιους ένα πλήθος γλυπτών κοσμούσαν την περιοχή της Κρύας. Γλυπτά του Δαίδαλου και του Πραξιτέλη, όπως το θαυμαστό άγαλμα του Τροφωνίου. Σήμερα κοσμούν την περιοχή γλυπτά του Λιβαδείτη ερασιτέχνη καλλιτέχνη Σπύρου Γουργιώτη. Πρωτοσυναντάμε, ανεβαίνοντας για τις πηγές της μορφή της Δανάης, φιλοτεχνημένη πάνω σε βράχο. Στη συνέχεια λίγο πιο πάνω και στα δεξιά μας συναντάμε τη μορφή του καταξιωμένου διεθνώς Λιβαδείτη ζωγράφου Θεόδωρου Λαζαρή.

Έχοντας ένα σταφύλι σκαλισμένο δίπλα στο κεφάλι του – σύμβολο δημιουργικής μέθης για τον καλλιτέχνη – φιλοτεχνημένο επίσης πάνω σε πέτρα. Και λίγο πιο πάνω, μέσα από την αρυτίδωτη λιμνούλα προβάλλει αναδυόμενο το πανέμορφο μπούστο της Έρκυνας. Της παιδούλας του Ελικώνα, της νύμφης των νερών που μοιάζει να αναλογίζεται νοσταλγικά τα περασμένα μυθικά χρόνια της νιότης της και εκείνα τα μυστηριακά νεροπαιχνιδίσματά της.

Ανακαλύψτε τον επίσημο τουριστικό οδηγό του Δήμου Λεβαδέων.