Η Δαύλεια βρίσκεται 28 χιλιόμετρα βορειοδυτικά από τη Λιβαδειά και η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων με διαρκή παρουσία από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα. Κατά τον Στράβωνα το όνομά της προκύπτει από τα πυκνά δάση της περιοχής τα «δαύλα» και κατά τον Παυσανία από την νύμφη Δαυλίδα.

Η αρχαία Δαυλίδα ήταν χτισμένη στη νοτιοανατολική πλευρά του Παρνασσού, κοντά στο δρόμο που οδηγούσε από τη Χαιρώνεια στους Δελφούς, την περίφημη «Σχιστή οδό» που ξεκινούσε από τους Δελφούς και χωριζόταν σε δύο κατευθύνσεις, η μια προς τη Θήβα και η δεύτερη προς την Δαυλίδα. Εικάζεται ότι, στην Σχιστή οδό συνάντησε και φόνευσε ο Οιδίποδας, τον πατέρα του Λάιο.

Η πόλη το 480 π.Χ. πυρπολήθηκε από το στρατό του Ξέρξη, ενώ καταστράφηκε ολοκληρωτικά το 346 π.Χ. από το Φίλιππο μαζί με όλες τις ομοσπονδιακές Φωκικές πόλεις, στο τέλος του τρίτου Ιερού Πολέμου. Στις 5 Μαΐου 1943 οι Ιταλοί έκαψαν το χωριό, αλλά δεν έκαμψαν το αντιστασιακό σθένος των κατοίκων της Δαύλειας.

Κυκλώπειο οχυρό φρούριο με μακραίωνη χρήση, δεσπόζει στο λόφο απέναντι από το χωριό και η βάση του τείχους φαίνεται να χρονολογείται από την εποχή των Πελασγών. Το σχήμα του τείχους είναι κυκλικό και η μοναδική είσοδός του στη βορειοδυτική πλευρά προστατεύεται από δύο πύργους. Η κύρια είσοδος της Ακρόπολης ονομάζεται Σιδερόπορτα. Τα ερείπια του τείχους διατηρούνται σχεδόν σε όλη την έκτασή του. Στο εσωτερικό του Κάστρου δεσπόζουν τα κατάλοιπα από το μεσαιωνικό εκκλησάκι των Αγίων Θεοδώρων, χτισμένο επάνω στα θεμέλια του ναού της Πολιάδος Αθηνάς, ενώ σήμερα σώζονται μόνο το σύνθρονο και κάποιες κολόνες.

Το πετρόκτιστο παλιό ρολόι του οικισμού Δαύλειας, στέκει με φόντο τον Παρνασσό επιβλητικό και αγέρωχο από το 1928 κοντά στην είσοδο της κεντρικής πλατείας. Η ανέγερσή του έγινε με δωρεά των μεταναστών Δαυλειωτών που ζούσαν τότε στο Σικάγο και αφιερώθηκε στη μνήμη των πεσόντων της Δαύλειας στους πολέμους της περιόδου 1912-1922. Στην κεντρική πλατεία της Δαύλειας υπάρχουν αιωνόβια πλατάνια, και όμορφες λιθόκτιστες βρύσες.

Στις πλαγιές του Παρνασσού, στην ανατολική μεριά κοντά στη Δαύλεια, στα 900μ, σε ένα πανέμορφο περιβάλλον με έλατα, βρίσκεται η ιστορική Μονή της Ιερουσαλήμ ή της Αγιαρσαλής (Γερσαλής). Θεωρείται πως κτίστηκε τον 11ο αιώνα και είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Σύμφωνα με ιστορικούς, πιθανόν το μοναστήρι να ήταν μετόχι των Ιεροσολύμων. Είναι κτισμένο σε σχήμα τετράγωνου, που σχηματίζουν τα κελιά, και στο κέντρο του τετραγώνου βρίσκεται το καθολικό της μονής . Ο σημερινός ναός δεν είναι ο αρχικός, λόγω των καταστροφών που υπέστη. Κατά τα μέσα του 18ου αιώνα, το μοναστήρι υπαγόταν στη Μονή του Όρους Σινά για την προστασία του από τους Τούρκους.

Η δραστηριότητα της μονής κατά την Τουρκοκρατία ήταν πολύ σημαντική στην ανάπτυξη της παιδείας στην περιοχή. Την περίοδο της ελληνικής επανάστασης χρησιμοποιήθηκε ως κέντρο ανεφοδιασμού των εξεγερμένων της ανατολικής Ρούμελης. Μάλιστα, όπως αναφέρεται, η νικηφόρα έκβαση της μάχης της Αράχωβας το 1826 οφείλεται σε μεγάλο βαθμό σε μήνυμα που έστειλε ο ηγούμενος της μονής Παφνούτιος στον Γ.Καραϊσκάκη.

Ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τις φορητές εικόνες, που χρονολογούνται στα τέλη του 17ου αιώνα και είναι Κρητικής τεχνοτροπίας, έργα του Νικολάου Καλλέργη (όπως αποδεικνύεται από υπογραφή στην εικόνα των Ταξιαρχών). Οι σπουδαιότερες εικόνες είναι η εικόνα του Παντοκράτορα με την ήρεμη έκφραση της μορφής του, η εικόνα της Θεοτόκου που κρατά το μικρό Ιησού προσευχόμενο, αυτή του Προδρόμου που απεικονίζεται με φτερά ως προάγγελος του Μεσσία και των Αρχαγγέλων που κρατούν μετάλλιο του Κυρίου.

Ο Λαπαθιάς είναι ορεινό θέρετρο του Παρνασσού μέσα σε ελατόφυτο δάσος πολύ κοντά στο μοναστήρι της Ιερουσαλήμ και είναι ελεύθερος κατασκηνωτικός χώρος για τροχόσπιτα και σκηνές.Ο επισκέπτης μπορεί να περιηγηθεί στα γύρω χωριά και οικισμούς που βρίσκονται στους πρόποδες του Παρνασσού Μαυρονέρι και Παρόριο, να απολαύσει τον καφέ, το αναψυκτικό, τα εδέσματα και να χαλαρώσει από τους ρυθμούς της πόλης κάτω από τα πλατάνια.

Ανακαλύψτε τον επίσημο τουριστικό οδηγό του Δήμου Λεβαδέων.